Περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο Sani

Οικοσύστημα

Το περιβαλλοντικό παρατηρητήριο Sani (Sani Environmental Observatory – SEO) βρίσκεται σε μεγάλης ηλικίας, παραθαλάσσιο δασικό οικοσύστημα Χαλεπίου Πεύκης (Pinus halepensis L.) στη χερσόνησο της Κασσάνδρας στη Χαλκιδική. Αποτελεί μέρος του δασοκτήματος Σταυρονικήτα, το οποίο περιλαμβάνει περίπου 300 ha δασικών εκτάσεων, καθώς και θαμνώνες, αγρούς και χορτολιβαδικές εκτάσεις.

Η λειτουργία του παρατηρητηρίου ξεκίνησε το 2008, με στόχο τον προσδιορισμό του ισοζυγίου άνθρακα και νερού αυτού του τυπικού παραθαλάσσιου Μεσογειακού, χαμηλού υψομέτρου, οικοσυστήματος, στα πλαίσια της κλιματικής αλλαγής. Οι εντεινόμενες περίοδοι υψηλών θερμοκρασιών και ξηρασίας και οι συσχετιζόμενες εξάρσεις προσβολών από έντομα και παθογόνα επαπειλούν τα οικοσυστήματα αυτά, παρά τη γενικότερη προσαρμογή τους στις ξηροθερμικές συνθήκες της Μεσογείου. Συνεπώς, η σε βάθος κατανόηση της απόκρισης της αύξησης και των οικοφυσιολογικών λειτουργιών τους στις μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες, θα μας επιτρέψει να προβλέψουμε το δυναμικό προσαρμογής των οικοσυστημάτων αυτών στην κλιματική αλλαγή. Επίσης, το παρατηρητήριο μπορεί να συμβάλει στον προσδιορισμό των αποθηκών και ροών άνθρακα και της συνεισφοράς του υπό μελέτη φυσικού, μεγάλης ηλικίας, δάσους στην αποθήκευση άνθρακα και, συνεπώς, στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

Υπεύθυνος φορέας για τη λειτουργία του παρατηρητηρίου είναι το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών (Εργαστήριο Δασικής Οικοφυσιολογίας) του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού ΔΗΜΗΤΡΑ, με την υποστήριξη του ομίλου Sani Resort, ο οποίος είναι ο ιδιοκτήτης της εν λόγω δασικής έκτασης, συνιστώντας ένα παράδειγμα πολύ καλής συνεργασίας ανάμεσα στην έρευνα και τον ιδιωτικό τομέα.

Λαμβάνοντας ακόμη υπόψη την ιδιαίτερη τουριστική και αισθητική αξία της περιοχής όπου λειτουργεί το παρατηρητήριο, κοντά στη θάλασσα και σε υγριοβιότοπο, το SEO στοχεύει επίσης στον προγραμματισμό δράσεων ενημέρωσης και εξοικείωσης των πολιτών με την περιβαλλοντική παρακολούθηση και τα πολλαπλά οφέλη και τις υπηρεσίες που παρέχει το συγκεκριμένο Μεσογειακό οικοσύστημα.

Sani Environmental Observatory

Λεπτομέρειες Παρατηρητηρίου
Κωδικός: SEO
ILTER ID: LTER_EU_GR_009
Έτος ιδρ.: 2008
Περιοχή: Sani, Chalkidiki, Greece
Υψόμετρο (m.a.s.l.): 0 to 6, 4 (AVG)
Εμβαδό (τχλμ): 1

Contact Info
Δρ. Μαριάντζελα Φωτέλλη
fotelli@fri.gr
Θεσσαλονίκη, Ελλάδα
www.fri.gr
+302310461172, εσωτ.238

Ερευνητικά Αντικείμενα

Δασική οικολογία και οικοφυσιολογία

Βιοτικές και αβιοτικές επιδράσεις στα δασικά οικοσυστήματα

Δασική εντομολογία

Δασική αυξητική

Υψηλής συχνότητας περιβαλλοντική παρακολούθηση

Ομάδα

Μαριάντζελα Φωτέλλη

Δημήτριος Αβτζής

Γαβριήλ Σπύρογλου

Εταίροι

Βασικά Επιστημονικά και Κοινωνικά Ερωτήματα

Δασική Οικολογία και Οικοφυσιολογία

Ποια είναι η χωρική και χρονική μεταβολή των λειτουργικών χαρακτηριστικών των μεσογειακών Πεύκων;
Πώς μεταβάλλονται οι ροές διοξειδίου του άνθρακα, νερού και ενέργειας σε ένα Μεσογειακό οικοσύστημα, σε συνάρτηση με περιβαλλοντικούς παράγοντες;
Ποιο είναι το δυναμικό αποθήκευσης άνθρακα των μεσογειακών πευκοδασών;
Η ανάπτυξη μοντέλων εκτίμησης της παραγωγικότητας του οικοσυστήματος

N. Markos

M. Fotelli

Δασική Αυξητική

Απογραφή του δάσους με σκοπό την προσαρμοσμένη στην κλιματική αλλαγή διαχείρισή του
Ποια είναι η αύξηση και το δυναμικό αναγέννησης ενός ώριμου, μεγάλης ηλικίας, οικοσυστήματος;

Βιοτικές και Αβιοτικές Επιδράσεις στα Δασικά Οικοσυστήματα

Ποιοι είναι οι μηχανισμοί απόκρισης των δασών χαμηλού υψομέτρου στις περιόδους έντονα υψηλών θερμοκρασιών και ξηρασίας;
Πώς επιδρούν οι προσβολές από έντομα στη φυσιολογία των δασικών δένδρων;
Ποιοι περιβαλλοντικοί παράγοντες ελέγχουν τις οικοφυσιολογικές αποκρίσεις των παραθαλάσσιων δασικών οικοσυστημάτων;
Έχουν τα μεσογειακά οικοσυστήματα τη δυνατότητα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και στις σχετιζόμενες με αυτή εξάρσεις προσβολών από έντομα;

SEO_Biotic_and_abiotic_effects_on_forest_ecosystems

M. Fotelli

D. Avtzis

Δασική Εντομολογία

Πώς καθορίζει και επηρεάζει η κλιματική αλλαγή την παρουσία, τη βιοποικιλότητα και τους πληθυσμούς των εντόμων;
Πώς επηρεάζεται η ένταση των προσβολών από έντομα από την κλιματική αλλαγή;
Ποια είναι η εντομοπανίδα του υπό μελέτη δασικού οικοσυστήματος χαλεπίου Πεύκης;

Υψηλής Συχνότητας Περιβαλλοντική Παρακολούθηση

Ανάπτυξη ευφυούς συστήματος παρακολούθησης με προσαρμόσιμη συχνότητα λήψης στοιχείων – Πώς θα βελτιώσει η προσέγγιση αυτή τη διαθεσιμότητα δεδομένων με σκοπό τη λήψη αποφάσεων;

Sani Environmental Observatory

Επιτυχημένες Δράσεις

Υδατικό Ισοζύγιο Χαλεπίου Πεύκης Αλληλεπίδραση με τη Μελισσοκομία Κύκλος του Άνθρακα και Παραγωγικότητα Οικοσυστήματος Παροχή Κλιματικών Δεδομένων

Το υδατικό ισοζύγιο της χαλεπίου Πεύκης και οι αποκρίσεις του στις μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες μελετάται με διαφορετικές μεθοδολογίες. Η συνεχής καταγραφή της ροής φυτικών χυμών πραγματοποιείται με τη βοήθεια αισθητήρων τύπου Granier, οι οποίοι έχουν τοποθετηθεί σε διαφορετικά βάθη του σομφού ξύλου ενηλίκων ατόμων. Με τη βοήθεια της μεθοδολογίας αυτής γίνεται η εκτίμηση της αγωγιμότητας σε επίπεδο κόμης και της ροής φυτικών χυμών σε διαφορετική χρονική κλίμακα και μέρη του αγωγού ιστού.

Ο προσδιορισμός και άλλων οικοφυσιολογικών παραμέτρων σε επίπεδο φύλλου/βελονών, όπως η φυσική ισοτοπική σύσταση δ13C και η στοματική αγωγιμότητα, πραγματοποιείται με δειγματοληψίες και φορητά όργανα σε διαφορετική χρονική κλίμακα.

M. Fotelli

Το μυζητικό έντομο Marchalina hellenica Genn. είναι ενδημικό της ανατολικής Μεσογείου και μεγάλης οικονομικής σημασίας για τη μελισσοκομία, καθώς περισσότερο του 60% του πευκόμελου στην Ελλάδα παράγεται από τις μελιτώδεις εκκρίσεις του εντόμου, από τις οποίες τρέφονται οι μέλισσες. Η χαλέπιος Πεύκη αποτελεί έναν από τους βασικούς ξενιστές του εντόμου. Η Μ. hellenica εισήχθη σε πολλές περιοχές της χώρας στη δεκαετία του ‘80, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή μελιού, με αρνητικές επιπτώσεις τοπικά στη χαλέπιο Πεύκη. Προσφάτως το έντομο εισέβαλε στην Αυστραλία, όπου προκαλεί εκτενείς ζημίες σε φυτείες Πεύκης λόγω της απουσίας των φυσικών εχθρών του.

Λαμβάνοντας υπόψιν τη μελισσοκομική δραστηριότητα που ασκείται παραδοσιακά στην περιοχή της Χαλκιδικής, βάσει της διατροφής της μέλισσας από τις μελιτώδεις εκκρίσεις της Μ. hellenica, μελετήθηκε η επίδρασης της προσβολής από το έντομο στη φυσιολογία της χαλεπίου Πεύκης. Βρέθηκε ότι η Πεύκη αναπτύσσει αποδοτικούς μηχανισμούς άμυνας μέσω οικοφυσιολογικών προσαρμογών και μεταβολικών αλλαγών.

M. Fotelli

Οι ροές διοξειδίου του άνθρακα και νερού του οικοσυστήματος αντικατοπτρίζουν την απόκρισή του στις τρέχουσες βιοτικές και αβιοτικές συνθήκες και η μέθοδος eddy covariance είναι η καταλληλότερη για τον προσδιορισμό τους. Στο περιβαλλοντικό παρατηρητήριο έχει εγκατασταθεί πύργος ύψους περίπου 21 μ. εξοπλισμένος με αναλυτή υπερύθρου CO₂/H₂O, ανεμόμετρο υπερήχων τριών διαστάσεων, αισθητήρα καθαρής ακτινοβολίας και αισθητήρα θερμοκρασίας/υγρασίας. Με βάση τη μέθοδο eddy covariance γίνεται η εκτίμηση παραμέτρων όπως η πρωτογενής παραγωγικότητα και η εξατμισοδιαπνοή του δασικού οικοσυστήματος και η αποδοτικότητα χρήσης φωτός από την κόμη των δένδρων. Ακόμη, εφαρμόζεται η χρήση μοντέλων που περιλαμβάνουν χρήση δορυφορικών δεδομένων και μετρήσεις ανταλλαγής αερίων για τη χωρική και χρονική αναγωγή των ροών. Για την εκτίμηση της προσαύξησης δένδρων και, συνεπώς, του οικοσυστήματος προσδιορίζονται επίσης βιομετρικές παράμετροι.

Στο παρατηρητήριο λειτουργεί πλήρως εξοπλισμένος μετεωρολογικός σταθμός σε απόσταση περίπου 50 μ. από τον πύργο, από τον οποίο καταγράφονται τα κατακρημνίσματα, η ταχύτητα και διεύθυνση του ανέμου, η ηλιακή και η φωτοσυνθετικά ενεργή ακτινοβολία, η θερμοκρασία αέρα και εδάφους, η σχετική υγρασία και το έλλειμα υδρατμών του αέρα και η περιεχόμενη υγρασία εδάφους. Επίσης, αισθητήρες καταγραφής της θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας του αέρα και των κατακρημνισμάτων έχουν τοποθετηθεί στον πύργο eddy για τον προσδιορισμό των παραμέτρων αυτών στο επίπεδο της κομοστέγης. Τα κλιματικά αυτά δεδομένα παρέχονται σε ενδιαφερόμενους φορείς και στον όμιλο Sani Resort. Ακόμη, χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό παραμέτρων που παίζουν σημαντικό ρόλο στον χαρακτηρισμό του υδατικού ισοζυγίου του οικοσυστήματος, όπως η δυνητική εξατμισιδιαπνοή και διάφοροι δείκτες ξηρασίας, καθώς και για την εφαρμογή δασικών υδρολογικών μοντέλων.

M. Fotelli

Δημοσιεύσεις

Journal Papers

Nikos Markos, Yakir Preisler, Kalliopi Radoglou, Eyal Rotenberg, Dan Yakir, Physiological and phenological adjustments in water and carbon fluxes of Aleppo pine forests under contrasting climates in the Eastern Mediterranean, Tree Physiology, Volume 44, Issue 1, January 2024, tpad125, link.
Markos N, Xanthopoulos G, Radolgou K, Pappas C, Spyroglou G, Fotelli M. 2024. Carbon fluxes of a natural Mediterranean Aleppo pine ecosystem using eddy covariance and soil respiration measurements. IUFRO 2024 – 26th World Congress (Forests and Society towards 2050). Stockholm, Sweden, June 23-29, 2024. Pg. 377. https://iufro2024.com/wp-content/uploads/iufro2024abstracts.pdf (Oral by poster presentation).
Xanthopoulos G, Radoglou K, Spyroglou G, Pappas C, Fotelli M. 2024. Carbon stocks and fluxes of a natural Mediterranean Aleppo pine ecosystem. IUFRO 2024 – 26th World Congress (Forests and Society towards 2050). Stockholm, Sweden, June 23-29, 2024. Pg. 380. https://iufro2024.com/wp-content/uploads/iufro2024abstracts.pdf (Oral by poster presentation).
Radoglou K, Dimitrakopoulos PG, Fyllas NM, Gouvas A, Zacharoudi S, Kiorapostolou N, Kitikidou K, Mantzari E, Markos N, Milios E, Bintsi-Frantzi E, Xanthopoulos G, Sazeides C, Spyroglou G, Fotelli M. 2024. Management of Mediterranean Pine Forests for Optimizing Carbon and Water Balance under Climate Change (PineOptim). 18th conference of the Hellenic Botanical Society. Thessaloniki, 2-5 May 2024, https://www.hbs.gr/sites/default/files/conference18-2024/EBE18-book-of-abstracts-1.00.pdf
Mantzari E, Gouvas A, Zacharoudi S, Kiorapostolou A, Kitikidou K, Markos N, Milios E, Bintsi-Frantzi E, Xanthopoulos G, Sazeides C, Spyroglou G, Fyllas NM, Fotelli M, Dimitrakopoulos PG, Radoglou K. 2024. 18th conference of the Hellenic Botanical Society. Thessaloniki, 2-5 May 2024, https://www.hbs.gr/sites/default/files/conference18-2024/EBE18-book-of-abstracts-1.00.pdf
Markos, N., Preisler, Y., Radoglou, K., Rotenberg, E., Yakir, D. 2022. Comparative study of two Mediterranean pine forests demonstrates a dominant effect of soil moisture supply over atmospheric VPD in influencing gross primary productivity, EGU General Assembly 2022, online, 3-8 April 2022, EGU22-12118.
Fotelli ,M. 2021. Impacts of Climate Change on Tree Physiology and Responses of Forest Ecosystems. (Printed Edition of the Special Issue Published in Forests). Pp. 172. ISBN 978-3-0365-2750-5 (Hbk); ISBN 978-3-0365-2751-2 (PDF). https://doi.org/10.3390/books978-3-0365-2751-2.
Korakaki, E., Fotelli, M.N, 2021. Sap flow in Aleppo pine in Greece in relation to sapwood radial gradient, temporal and climatic variability. Forests 2021, 12, 2. https://doi.org/10.3390/f12010002
Fotelli, M.N., Lyrou, F.G., Avtzis, D.N., Maurer, D., Rennenberg, H., Spyroglou, G., Polle, A., Radoglou, K, 2020. Effective defense of Aleppo pine against the giant scale Marchalina hellenica through ecophysiological and metabolic changes. Frontiers in Plant Science 11: 581693. https://doi.org/10.3389/fpls.2020.581693.
Fotelli , M.N., Korakaki, E., Paparrizos, S.A., Radoglou, K., Awada, T., Matzarakis, A., 2019, Environmental controls on the seasonal variation in gas exchange and water balance in a near-coastal mediterranean Pinus halepensis forest. Forests, 10(4), 313; https://doi.org/10.3390/f10040313.
Lyrou, F.G., Radoglou, K., Avtzis, D.N., Spyroglou, G., Andreadi, A., Fotelli, M.N., 2019, Ecophysiological responses of Aleppo Pine to the infestation by the honeydew producing insect Marchalina hellenica (Hemiptera: Margarodidae). 18th Hellenic Entomological Conference, Komotini, 15—18 October, Pp. 120.
Korakaki, E., Fotelli M.N., Radoglou, K., 2019. The heat dissipation method for the assessment of forest transpiration. 19th conference of the Hellenic Forest Society. Katerini, Greece, 29 September -2 October , Pp. 92 (In Greek with English summary).
Lyrou ,F.G., Radoglou, K., Avtzis, D.N., Spyroglou, G., Andreadi A., Fotellii, M.N., 2019. Effects of honeydew producing insect Marchalina hellenica (Gennadius) to physiological parameters of Aleppo pine (Pinus halepensis Mill.).16th conference of the Hellenic Botanical Society, Athens, 10-13 October, Pp 28.
Markos, N., Radoglou, K., Presler, Y., Rotenbrg, E., Yakir, D., 2019, Comparative study of ecosystem dynamics of two Aleppo pine forests in Greece and Israel with the use of the eddy covariance method. 16th conference of the Hellenic Botanical Society, Athens, 10-13 October.
Fotelli, M.N., Radoglou, K.M., 2018, Ecosystem carbon & water dynamics: A monitoring site in a near-coastal Aleppo pine forest in Chalkidiki, Greece. In (Cremonini et al. Eds): Development and Management of the Coastal Area, Pp 77, Italy, Bologna. ISBN 9788895597355, http://www.bo.ibimet.cnr.it/attivita/development-and-management-of-the-coastal-area.
Markos, N., Radoglou, K., 2017, Ecophysiological analysis and study of ecosystem dynamics for a Mediterranean Aleppo pine forest with the use of the eddy covariance technique and modelling approaches In Books of abstracts of the International Conference “Quo vaditis agriculture, forestry and society under Global Change? Global Change Research Institute CAS – CzechGlobe, Velké Karlovice, Czech Republic, 2-4 October, ISBN 978-80-87902-20-2, Pp 83.
Markos, N., Radoglou, K., 2017. Assessing the effect of atmospheric transmittance on canopy Light Use Efficiency with the use of the eddy covariance technique for a Mediterranean Aleppo pine forest In: Potsdam Greenhouse Gas Workshop From Photosystems to Ecosystems, Potsdam, Germany, 24-26 October, p 27.
Markos, N. Radoglou, K., 2016, Use of the eddy covariance method for studying the ecosystems primary productivity—the case of a Pinus halepensis Mediterranean forest. 8th Panhellenic conference of Ecology, Thessaloniki.
Korsch, Κ., Bataka, Α., Kodona, Μ., Sioulas, Σ., Tsiakiris, R., Michaelakis, A., Avtzis, D. N., 2015. Genetic diversity of Thaumetopoea pityocampa in Greece: the role of Quaternary changes in Aegean Sea, Open Life Sciences, vol. 10, no. 1, https://doi.org/10.1515/biol-2015-0038
Gebhart, S., Radoglou, K., Chalivopoulos, G., Matzarakis, A., 2012, Evaluation of potential evapotranspiration in central Macedonia by EmPEst. In: C.G. Helmis, P. Nastos (Eds) Advances in Meteorology, Climatology and Atmospheric Physics. Springer Atmospheric Sciences, Springer. Volume 1, 451-456.
Radoglou, K., Korakaki, E., 2012. The Function and the role of Forests in Earth: the impact of climate changes (Photosynthesis, respiration, transpiration, water relations, carbon cycle, plant and climate changes) Part I, Forest Ecosystems, WWF-Hellas, 61- 76. (In Greek).
Lyrou, F.G. Ecophysiological responses of Aleppo pine to infestation by the honeydew producing insect Marchalina hellenica (Gennadius). MSc thesis, Democritus University of Thrace. Pp. 42.
Korakaki E, Radoglou K. 2009. Advanced technologies for assessing sap flow in forest ecosystems Applications in Greece In (Tsachalidis PE Ed): Scientific Annals of the Department of Forestry and Management of the Environment and Natural Resources, Vol II: 17-53 (In Greek with English abstract).
Korakaki, E.S., Radoglou, Κ. 2009. Advanced technologies for assessing sap flow in forest ecosystems. Applications in Greece. Scientific Annals of the Department of Forestry and Management of the Environment and Natural Resources, Democritus University of Thrace (dedicated to Prof. A. Karabini), Vol 2, 41-56. (in Greek with English summary).
Radoglou, K., Stolaki, S., Halyvopoulos, G., Fotelli, M.N., 2008. Water balance of a Mediterranean Alepo pine ecosystem. In: Book of Abstracts of COST Strategic Workshop on Global Change and Sustainable Development in Mountain Regions, Innsbruck, Austria. http://bfw.ac.at/rz/bfwcms.web?dok=6202.

Νέα

Δεντρόμετρα καταγράφουν την προσαρμογή των δέντρων στην κλιματική αλλαγή

Μέχρι πρότινος οι επιστήμονες τοποθετούσαν πύργους στα δάση του Αμαζονίου για να παρακολουθήσουν την επιρροή του περιβάλλοντος, της βροχής και των ανέμων.

Σύνδεσμος

Πηγή: ΕΡΤ NEWS

ΕΡΤ News

Συνεργασία Sani Resort και Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών για την προστασία του πευκοδάσους της Σάνης

Ένα συναρπαστικό ταξίδι εξερεύνησης και ανάδειξης του παράκτιου πευκοδάσους της Σάνης, στην καρδιά της Χαλκιδικής. Για την προστασία του μοναδικού αυτού οικοσυστήματος και της πλούσιας ζωής που φιλοξενεί, ο Όμιλος Sani/Ikos συνεργάζεται με το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού-EΛΓΟ «Δήμητρα», δημιουργώντας το Περιβαλλοντικό Παρατηρητήριο Σάνης για μία σειρά από προγράμματα έρευνας, εκπαίδευσης και εξοικείωσης των επισκεπτών με τα δασικά οικοσυστήματα της χώρας μας. Δείτε πώς ο ξενοδοχειακός Όμιλος πρωτοστατεί στις προσπάθειες για την προστασία και την αναγέννηση του φυσικού αυτού καταφυγίου για τις επόμενες γενιές!